مردان مجنون زنان لیلی 1

آورده‌اند: روزی مجنون به این نتیجه رسید كه با دیدن لیلی هر آنچه ارزش دیدن داشته باشد، دیده است. پس باز نگه داشتن چشمانش دیگر چه سودی دارد؟ برای همین تصمیم گرفت فقط هرگاه لیلی بیرون می‌آید، چشمانش را باز كند، در غیر این‌صورت نابینا باقی بماند، زیرا جز او چیزی ارزش دیدن ندارد.
لیلی ماه‌ها بیرون نیامد، زیرا مادر و پدرش مخالف بودند، جامعه مخالف بود. مجنون صبر كرد و صبر كرد و در پای درختی كه وعده‌گاه همیشگی‌شان بود، با چشمان بسته منتظر ماند.
روزها گذشت، هفته‌ها گذشت، ماه‌ها سپری شد، لیلی نیامد و مجنون چشمانش را باز نكرد تا این‌كه خالق هستی بر وی رحمت آورد و گفت: «مجنون بیچاره چشمانت را باز كن. من خالق تو هستم. تو در دنیا همه چیز را دیده‌ای ولی مرا ندیده‌ای، ببین چه كسی در برابرت ایستاده‌.»
مجنون پاسخ داد: «اکنون درک تو برای من سخت است برو؛ من تصمیم گرفته‌ام كه فقط لیلی را ببینم، هیچ‌چیز دیگر ارزش دیدن ندارد. شاید تو خالق هستی من باشی ولی من شوق خیال لیلی را دارم. اکنون برو تا در فرصتی دیگر تو را ملاقات کنم.»
خالق هستی كه در تعجب مانده بود، گفت: «چه ‌می‌گویی؟ من تاكنون با كسی چون تو برخورد نكرده‌ام! سالكان و مجذوبین كه همیشه در طلب و دعا و تمرین هستند، باز هم دیدار من برایشان ممكن نیست؛ من اینك خودم آمده‌ام بدون این‌كه تو درخواستی كرده باشی! من همچون رحمتی بر تو نازل شده‌ام، آن‌وقت تو ردم می‌كنی؟!»
مجنون گفت: «اگر واقعاً می‌خواهی من ببینمت همچون لیلی بیا! زیرا من نمی‌توانم چیز دیگری ببینم. حتی اگر چشمانم را باز كنم، باز هم چیز دیگری نمی‌بینم. من درخت می‌بینم و لیلی آن‌جاست؛ به ستارگان می‌نگرم و لیلی آن‌جاست. لیلی قلب من است و دلم را تسخیر كرده و هرچه را ببینم از راه دلم می‌بینم. من نمی‌توانم ببینمت، زیرا در قلبم جایی برای ‌‌چیز دیگری نیست. مرا ببخش، برو و با خیال لیلی راحتم بگذار!»

در فرهنگ و ادبیات ایرانی، عارفان راه و روش‌هایی را خلق كرده‌اند تا عشق بیافرینند و این دانش و علم كیمیاگری صوفیان است كه می‌آموزد چگونه عشق را در خودتان خلق كنید و بیافرینید. داستان لیلی و مجنون، داستانی صوفیانه است. داستان عاشقانه‌ی زیبا و بزرگی كه كمتر قصه‌ی عاشقانه‌ای را می‌توان با آن مقایسه كرد. هر فرهنگ و كشوری برای خودش داستان عاشقانه دارد و كمتر داستانی است كه با لیلی و مجنون برابری كند. داستان لیلی و مجنون، روایت پسر و دختری كه به‌هم محبت می‌كنند و تنها از روی نیاز جسم با هم مراوده دارند، نیست؛ داستان بزرگ و معنوی «عشق» است.
اكنون كه روزگاری از این داستان گذشته است، نسل دختران و پسران می‌خواهند مدرن باشند و روابط جدیدی خلق کنند و داستان عاشقانه‌ی خود را بیافرینند و چون مجنون، عاشقانه به لیلی خویش بنگرند. رابطه‌ی زناشویی كه بر محور عشق بنا نشود، دیر یا زود محكوم به شكست است. در‌واقع این امضاها و مهریه‌ها نیست كه شروع و پایان مسیر زندگی را روشن و مشخص می‌كنند، بلكه این مهر و امضای عشق است كه مدت پایداری روابط زن و مرد را تعیین می‌كند.
در فرهنگ ایرانی، ما الگوهایی چون لیلی و مجنون داریم كه وقتی آن‌‌ها را می‌خوانیم، عشق در همه آتشفشانی فعال می‌شود. اگرچه داستان گاهی بوی كامل‌گرایی و آرمان‌گرایی می‌دهد اما حس درونی عشق‌ورزی را در ما زنده می‌كند. هر فردی دوست دارد «مجنون» شود، «لیلی» شود و زندگی‌‌اش را با دلدادگی و قهر و نازها و تمناها و پس‌زدن‌های لیلی و مجنون بگذراند؛ اما واقعیت‌های زندگی فرهنگ امروزه‌ی ما با این ادبیات عشق‌ورزی فاصله و درگیری دارد و گاهی آن‌را سخت و دشوار می‌داند و می‌سازد، اما اگر به‌طور كامل هم تجربه نشود می‌توان به‌قدر پیاله‌ای از آن برداشت و به قدر تشنگی‌ از آن نوشید.
به هرحال، داستان عاشقانه‌ی «لیلی و مجنون» بهانه‌ای است برای طرح مباحثی در حوزه‌ی عشق، خانواده و روابط زناشویی و رفتارهای بالغانه‌ی زن و شوهرهای امروزی. شاید بپرسید: «لیلی و مجنون كه هرگز به‌هم نرسیدند و ازدواج نكردند؟!»
در این کتاب، فرض را بر این گذاشته‌ایم ‌كه این دو به‌هم رسیده‌اند و در گذران زندگی و تجربه‌ی واقعیت‌های آن، با مسائل و مشكلات و بحران‌ها‌یی مواجه می‌شوند و می‌كوشند علاوه بر تكیه بر قابلیت‌های عشق خود، بالغانه و خردمندانه به زندگی‌شان بنگرند و مسائل‌شان را حل كنند.
این كتاب سعی دارد مفاهیم رفتارشناسی زناشویی را با تكیه بر ادبیات و نماد و نشانه‌ی «لیلی و مجنون» با زبان ادبیات و ترکیب آن با روان‌شناسی امروز بیان كند. روابط زناشویی جای بحث بسیار دارد، در این اثر سعی شده در هر بخش به جنبه‌ای از روابط زناشویی پرداخته شده و برای درك بهتر آن، حكایتی مرتبط با آن موضوع ارائه شود و با تكیه بر مفاهیم تحلیل رفتار متقابل (TA) (من كودك، من بالغ و من والد) به تحلیل كوتاه این حكایت‌های خردمندانه و عاشقانه پرداخته شود. این نوشتار قصد دارد بیشتر در راستای روان‌شناسی فرهنگ (Culture-psy) گام بردارد. روان‌شناسی فرهنگ با زاویه‌ی دید روان‌شناسی امروز، به تحلیل نمادها و نشانه‌های ادبیات و فرهنگ و هنر می‌پردازد.
تلفیق فضای «روان‌شناسی زناشویی و خانواده، با هنر و ادبیات» شكل و فرمی نو می‌آفریند و با فرهنگ ایرانی ما كه زبان احساسات نرم و شاعرانه را بیشتر می‌پسندد، همخوانی بیشتری دارد. هر حكایتی، پیامی خاص خود را دارد و می‌تواند هر زن و شوهری را به تأمل وا دارد.
آوردن یك حكایت، تمثیل یا داستانك، در جریان طرح یک مفهوم روان‌شناسی، تأثیر كلام را چندین برابر می‌سازد؛ حتی روان‌شناسان و مشاوران خانواده با ا‌لگوگیری از ادبیات این كتاب می‌توانند در جلسه‌های مشاوره‌ی خانواده‌ی خود از این سبك و شیوه‌ی بیان و طرح مفاهیم این‌چنینی استفاده كنند؛ از طرفی، افراد علاقه‌مند به مفاهیم روان‌شناسی به زبان ساده می‌توانند از این شیوه‌ی گفتگو و سخن گفتن در بیان و محاوره‌های خود بهره و لذت ببرند. شما وقتی در جمعی، بعد از طرح موضوعی، برای درك بهتر مطلب، یك خاطره، داستان و تمثیل می‌گویید، همه سراپاگوش می‌شوند و چشم‌ها به دهانتان خیره می‌ماند.
امیدوارم بتوانم با تكیه بر فرهنگ غنی و معنوی ایرانی، مفاهیم روان‌شناسی فرهنگی را به زبانی ساده و قابل فهم برای همه طرح کنم و در جهت رسیدن به این خودباوری، كه فلسفه‌‌ی شرق حرف‌های مفهومی زیادی برای گفتن دارد، گام مفیدی بردارم. چنین مفاهیمی در گذشته اغلب با زبان ادبیات و شعر بیان می‌شد، اما انسان امروز دوست دارد حرف و كلام را با عدد و ارقام ادغام كند و آن‌را بیازماید و بعد بپذیرد. ما امروزه پذیرفته‌ایم كه مجنون باید عاشقی كند و لیلی هم باید معشوق باشد؛ اما بهتر است فرهنگ زیبای «لیلی و مجنون» را در زندگی زناشویی با احترام بپذیریم و آن‌را با چاشنی «عقلانیت» بیامیزیم و معجونی مناسب ذائقه‌ی همسران امروز ایرانی، از آن بسازیم و یاری‌شان دهیم تا در گذر و گذران زندگی، تجربه‌ی موفقی داشته باشند.
علی شمیسا