فنجان ثروتت را سربکش

برای دستیابی به ثروت مادی، باید ذهنی سرشار از رهایی، روشنی و فراوانی داشته باشید.

ثروت توانایی خرید عشق، رابطة خوب، احساس خوب، تفکر مثبت، مسکن و اتومبیل خوب، هواپیمای شخصی، سرمایه‌گذاری معنوی و مادی است. اگر اصول مالی را می‌شناسید، اگر می‌دانید که چگونه پس‌انداز کنید، بودجه‌بندی را بلد هستید و طریقة سرمایه‌گذاری را آموخته‌اید، اما هنوز نمی‌توانید ثروتمند باشید، به باورهایتان توجه کنید.

در این کتاب، سعی کرده‌ایم دو مقولة خودشناسی و بعد روان‌شناسی پول و همچنین اصول و مبانی پول را هم‌زمان بررسی کنیم. خواندن این کتاب به شما کمک خواهد کرد که درعین‌حال که مبانی مالی را می‌آموزید، باورهایتان را بشناسید و ذهن خود را مدیریت کنید.

کی شروع کنیم؟ بديهی است که هرچه زودتر اصول اولية نحوة کارکرد پول را بياموزيم، آيندة مالی با اعتمادبه‌نفس‌تر و موفق‌تری خواهيم داشت.  

اما هيچ‌وقت برای شروع يادگيری دير نيست و سواد مالی وقت و سن نمی‌شناسد، در هر سنی کارایی دارد و به بهبود وضعیت از همان نقطه به بعد کمک می‌کند.

اولين قدم‌ها برای ورود به دنيای پول با آموزش شروع می‌شود.

بانکداری، بودجه‌نویسی، پس‌انداز، اعتبار، بدهی و سرمايه‌گذاری، ستون‌هاي اصلی امور مالی شخصی هستند و بيشتر تصميم‌های مالی ما بر این ستون‌ها استوار است.

آیا آشنایی با سواد مالی، سن مشخصی می‌طلبد؟

امروزه در بسیاری از کشورهای پیشرفته، آموزش سواد مالی از کودکی آغاز می‌شود. برای درک اهمیت این موضوع، باید آن را در آینده‌ای دید که کودکان امروز با آن روبه‌رو خواهند شد. تنوع و پیچیدگی اقتصاد و زندگی فردی و اجتماعی، تغییرات سیاسی و حقوقی و سبک زندگی و نحوۀ کسب درآمد و هزینه و... در آینده ترکیبات متنوع‌تر و پیچیده‌تری می‌یابد. ازاین‌رو، سپردن تصمیم‌های مالی به دست تقدیر یا مشاوره‌های خانوادگی و روایت‌های رسانه‌ای، ریسک شکست را افزایش می‌دهد. تحقیقات نشان داده است افرادی که آموزش سواد مالی را در کودکی آغاز کرده و دنبال کرده‌اند، در بزرگسالی از نظر مالی افراد موفق‌تری بوده‌اند. آموزش مفاهیم درآمد، هزینه، پس‌انداز، صرفه‌جویی، سرمایه‌گذاری و... از خانه و مدرسه تا دانشگاه و محل کار، شانس موفقیت و کسب فرصت‌های بهتر را تضمین می‌کند.

اما شاید بتوان گفت در کنار تمامی جنبه‌هایی که از سواد مالی گفته شده است، مهم‌ترین اثر آن، ایجاد درک واقع‌بینانه‌ای از زندگی و زیستن است؛ ادراکی برای دستیابی به موفقیت‌های واقعی و کمیاب، کسب توانمندی‌هایی که به تقویت اعتمادبه‌نفس و رضایت خاطر می‌انجامد. در چشم‌اندازی وسیع‌تر، از نظر اجتماعی شاید بتوان گفت کسب این توانمندی‌ها به کاهش فقر شناختی و اقتصادی می‌انجامد. اگرچه رفاه حق بنیادین است و وظیفة دولت‌هاست، وظیفة افراد نیز هست و توانمندی‌های سواد مالی یکی از الزامات آن است. به بیانی ساده‌تر، سواد مالی یک توانمندی ضروری است؛ تا آن اندازه ضروری که دولت‌ها را به آموزش آن مسئول می‌کند.

سواد مالی چيست؟

اگرچه قدمت این مفهوم به قدمت بشر است، نخستین‌بار در سال 1997 در ایالت متحدة آمریکا طی یک گزارش، این مفهوم ارائه شده است. با وجود این، همچنان تعریف مشخص و توافق‌شده‌ای ندارد.

سواد مالی به مجموعه‌ای از آگاهی‌ها و توانمندی‌های پایه و ضروری در حوزة مالی و اقتصادی اطلاق می‌شود که برای هر فرد ضروری است.

سواد مالی توانایی مدیریت پول است.

هدف سواد مالی، کمک به درک مفاهیم مالی است که به افراد در مدیریت بهتر پول کمک می‌کند.

 سواد مالی، مهارت زندگی است که برای داشتن رفاه مالی خوب باید آن را درک کرد.

سواد مالی توانايی درک و استفاده از انواع مهارت‌های مالی، از جمله مديريت مالی شخصی، بودجه‌نویسی و سرمايه‌گذاری است؛ همچنين به معنای درک اصول و مفاهيم مالی خاص، مانند ارزش زمانی پول، بهرة مرکب، مديريت بدهی و برنامه‌ريزی مالی است.

سواد مالی به بهبود تصميم‌گيری‌های مالی افراد برای رسيدن به استقلال و دستيابی به ثبات مالی آن‌ها کمک می‌کند.

مراحل کليدی برای دستيابی به سواد مالی، شامل يادگيری نحوة ايجاد بودجه، پيگيری مخارج، پرداخت بدهی، سرمايه‌گذاری و برنامه‌ریزی برای بازنشستگی است.  

آموزش دربارة اين موضوعات، همچنين شامل يادگيری نحوة عملکرد پول، تعيين و دستيابی به هدف‌های مالی و مديريت چالش‌های مالی موجود در زندگی است.

اهميت سواد مالی

آمارهای جهانی حاکی از کاهش سواد مالی افراد نسبت به دانش مورد نياز روز است.

اين در حالی است که تصميم‌گيری‌های مالی آگاهانه، مهم‌تر از هميشه است. به اين امر، افزايش طول عمر افراد (که به دورة بازنشستگی طولانی‌تر منجر می‌شود)، مزايای تأمين اجتماعی که به سختی بقای اوليه را فراهم می‌کنند، گزينه‌های درمانی پيچيده و ساير گزينه‌های بيمه، پس‌اندازهای پيچيده‌تر و ابزارهای سرمايه‌گذاری برای انتخاب را اضافه کنيد. واضح است که سواد مالی برای تصميم‌گيری‌های متفکرانه و آگاهانه، اجتناب از سطوح غيرضروری بدهی، کمک به اعضای خانواده در اين تصميم‌های پيچيده و داشتن درآمد مناسب در دوران بازنشستگی ضروری است.

سواد مالی مهم است، زیرا فرد را به دانش و مهارت برای مدیریت مؤثر پول مجهز می‌کند. بدون سواد مالی، فرد دربارة پس‌انداز و سرمایه‌گذاری یا اقدامات، تصمیم‌هایی نمی‌گیرد یا اگر بگیرد، فاقد پایه و اساس قوی خواهد بود. سواد مالی به درک بهتر مفاهیم مالی کمک می‌کند و فرد می‌تواند امور مالی خود را به‌طور مؤثر مدیریت کند. سواد مالی دانش عمیقی از آموزش مالی و راهبردهای مختلف را فراهم می‌کند که برای رشد و موفقیت مالی ضروری است؛ همچنین با اتخاذ بهترین استراتژی‌های بدهی، فرد را قادر می‌کند که بدهکار نباشد.

مبانی امور مالی شخصی

امور مالی شخصی جايی است که سواد مالی به تصميم‌گيری مالی فردی تبديل می‌شود.

·      چگونه پول خود را مديريت می‌کنيد؟

·      از کدام ابزار پس‌انداز و سرمايه‌گذاری استفاده می‌کنيد؟  

موضوع امور مالی شخصی دربارة هدف‌گذاری مالی و رسيدن به هدف‌های مالی شماست: داشتن خانه، کمک به سایر اعضای خانواده، پس‌انداز برای تحصيلات دانشگاهی فرزندان و خودتان، امور مالی مرتبط با هدف‌هایتان، برنامه‌ريزی برای بازنشستگی و موارد ديگر.

لازم نیست اقتصاددان باشیم تا افت ارزش پول و نرخ تورم را درک کنیم، ولی لازم است بدانیم که تورم را چگونه در مدیریت کسب‌وکار، اقتصاد خانه و خانوادة خود مدیریت کنیم. چگونه ارزش دارایی‌های خود را حفظ کنیم یا چگونه و در کجا و تا چه مدت برای آتیۀ خود و فرزندانمان سرمایه‌گذاری کنیم.

سواد مالی به ما می‌گوید که به‌عنوان یک حقوق‌بگیر با درآمد ثابت، چگونه بدهی‌های خود را مدیریت کنیم و چگونه با بودجه‌بندی و مدیریت ریسک، رفاه نسبی خود و خانواده‌مان را در برابر تغییرات کلان اقتصادی حفظ کنیم. سواد مالی به ما می‌گوید چگونه ایده‌های خلاقانة خود را به کسب‌وکار تبدیل کنیم و چگونه از منابع مالی خود تأمین اعتبار کسب کنیم.

برای بیان ستون‌های اصلی سواد مالی، باید ابتدا با مفاهیم اولیة بانکداری، صندوق، بدهی و... آشنا شوید.

در اینجا هر کدام از این مفاهیم را با تعریفی اجمالی معرفی می‌کنیم.

حساب‌های بانکی

حساب پس‌انداز: حساب پس‌انداز يک حساب سپرده با بهره است که در يک بانک يا مؤسسة مالی نگهداری می‌شود. حساب‌های پس‌انداز معمولاً نرخ بهرة بسیار پایينی می‌پردازند، اما آن‌چه آن‌ها را به گزینه‌ای معقول برای پس‌انداز پول نقد موجود برای رفع نیازهای کوتاه‌مدت تبدیل می‌کند، ایمنی و قابل اطمینان بودن آن‌هاست. آن‌ها معمولاً برای دفعات برداشت پول محدودیت‌های قانونی دارند، اما عموماً بسيار انعطاف‌پذير هستند، بنابراین برای ايجاد صندوق اضطراری، پس‌انداز برای یک هدف کوتاه‌مدت، مانند خرید ماشين یا رفتن به تعطيلات يا صرفاً پول نقد اضافی که به آن نياز ندارید، گزينة مناسبی است.

حساب جاری: حساب جاری نیز یک حساب سپرده در یک بانک يا مؤسسة مالی است که به شما امکان واریز و برداشت را می‌دهد. حساب‌های جاری بسيار نقد هستند، به اين معنی که اجازة سپرده‌گذاری و برداشت‌های متعدد در ماه را می‌دهند و برخلاف حساب‌های پس‌انداز، دارای سودی کم يا بدون سود هستند. دارندگان حساب می‌توانند از طريق بانک‌ها و دستگاه‌های خودپرداز يا نوشتن چک یا استفاده از کارت‌های نقدی جفت‌شده با حساب‌های خود، وجوه خود را برداشت کنند.

حساب پس‌انداز پربازده: حساب پس‌انداز پربازده نوع ديگری از حساب‌های پس‌انداز است که معمولاً بيشتر از ميانگین یک حساب پس‌انداز استاندارد سود می‌پردازد. شرط افتتاح چنين حساب‌هايی، سپرده‌های اولية بیشتر، حداقل موجودی بيشتر و مدت‌زمان طولانی‌تر سپرده‌گذاری است.

صندوق اضطراری چيست؟

صندوق اضطراری نوع خاصی از حساب بانکی نيست، اما هر منبع پول نقدی است که پس‌انداز کرده‌ايد تا به شما در رسيدگی به مشکلات مالی، مانند بيکاری، ازکارافتادگی يا هزينه‌های درمانی و تعميرات خودرو کمک کند.

نحوة کارکرد صندوق اضطراری

بیشتر مردم از يک حساب پس‌انداز جداگانه استفاده می‌کنند که بايد به اندازة کافی برای پوشش هزينه‌های سه تا شش ماهه باشد. پول صندوق اضطراری نبايد صرف هزینه‌های معمولی و جاری شود.

 مقدمه‌ای بر کارت‌های اعتباری

کارت‌های اعتباری، حساب‌هايی است که به شما امکان می‌دهد از صادرکنندة کارت اعتباری پول قرض کنيد و به مرور زمان آن را به‌ازای هر ماهی که پول را کامل بازپرداخت نکنيد، مبلغی که نپرداخته‌اید، به‌اضافة بهره، به صادرکننده بدهکار خواهيد بود. توجه داشته باشيد که برخی از کارت‌های اعتباری درواقع از شما می‌خواهند که هر ماه آن‌ها را کامل بازپرداخت کنيد.

تفاوت کارت اعتباری و کارت نقدی چيست؟

کارت‌های نقدی مستقيماً پول را از حساب شما خارج می‌کنند. شما نمی‌توانيد با کارت‌های نقدی پول قرض کنيد؛ یعنی نمی‌توانيد بيشتر از آنچه در حساب خود داريد پول خرج کنید؛ این کارت‌ها به شما در ايجاد سابقة اعتباری و رتبه‌بندی اعتباری کمک نمی‌کنند.

بیشتر کارت‌هايی که در حال حاضر در دست مردم کشور ايران وجود دارد در اين گروه قرار می‌گيرد.

کارت‌های اعتباری به شما اين امکان را می‌دهند که پول قرض کنید و از حساب بانکی خود پول نگيريد. اگرچه این نوع کارت برای خريدهای بزرگ و غيرمنتظره مفيد است، داشتن موجودی -عدم بازپرداخت پولی که قرض گرفته‌ايد- هر ماه به اين معنی است که شما به صادرکنندة کارت اعتباری بهره‌ای به‌علاوة اصل پول بدهکار خواهيد بود.

بنابراين، هنگام خرج کردن پول، بيشتر از آنچه دارید، بسيار مراقب باشید، زيرا بدهی به‌سرعت افزايش می‌یابد و در طی زمان، مانند گلولة برفی، بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود.

از سوی دیگر، پرداخت صورت‌حساب‌های کارت اعتباری در زمان مقدر به شما کمک می‌کند تا سابقه و رتبة اعتباری خوب ايجاد کنید. ايجاد رتبة اعتباری خوب مهم است، نه‌فقط برای واجد شرايط بودن برای بهترين کارت‌های اعتباری، بلکه به اين دليل که نرخ‌های بهرة مطلوب‌تری برای وام‌های خودرو، وام‌های شخصی و وام مسکن دريافت خواهيد کرد. حساب‌های کارت‌هاي اعتباری دارای نرخی سالانه هستند که ضروری است فرد هنگام افتتاح حساب، بسیار دقت کند، زيرا تفاوتی اندک در اين نرخ می‌تواند در مجموع تفاوت زيادی را در حساب بدهی فرد ايجاد کند.

بدهی

بدهی چیزی جز قرض گرفتن نیست؛ یعنی خرج کردن پولی که مال شخص نیست. برای مثال، اگر فردی از بانک پول قرض کند یا از کارت اعتباری استفاده کند یا وام کوتاه‌مدت بگیرد، همة این‌ها بخشی از بدهی می‌شود.

اغلب، بدهی از جنبة منفی درک می‌شود که این درک، بدهی را بسیار مهم می‌کند. بااین‌حال، همه نمی‌توانند خانه یا ماشین بخرند یا شهریه را با پول نقد بپردازند. در چنین مواقعی، وام گرفتن تنها راه ممکن است، اما مهم‌ترین کار این است که بین بدهی خوب و بدهی بد تفاوت قائل شوید. همچنین، همیشه باید هدف خود را تا آنجا که ممکن است برای جلوگیری از بدهی بد قرار دهید. این اصول مدیریت بدهی است.

بدهی خوب، قرض گرفتن پول برای چیزهایی است که در امرار معاش ضروری است؛ مثل خرید خانه یا پرداخت هزینه‌های تحصیل. از سوی دیگر، بدهی بد، قرض گرفتن پول برای هزینه‌های غیرضروری است؛ برای مثال، استفاده از کارت اعتباری برای خرید لباس‌های گران‌قیمت یا وسایل الکترونیکی و... .

بنابراین، تمایز بین هزینه‌های ضروری و غیرضروری به فرد کمک می‌کند تا در بدهی‌های سنگین غرق نشود.

بودجه‌بندی

بودجه‌بندی یک مهارت ضروری زندگی است که به کسب دانش مالی برای برنامه‌ریزی و مدیریت پول کمک می‌کند و یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های سواد مالی است.

لازم است که عادت‌های خرج کردن خود را بهبود بخشید. مدیریت بهینة پول به ایجاد یک برنامة مالی عملی کمک خواهد کرد. برنامة مالی عملی به ردیابی هزینه‌ها، تفکیک موارد غیرضروری و خرج عاقلانة پول کمک می‌کند. به‌این‌ترتیب، می‌توان بیشتر پس‌انداز کرد. قانون اساسی برای بودجه‌بندی این است که درآمد باید بیشتر از هزینه‌ها باشد. تفاوت بین این دو (درآمد و هزینه) به ذخیره کردن به‌عنوان پس‌انداز کمک می‌کند.

بودجه‌بندی به برنامه‌ریزی برای هزینه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت کمک می‌کند و افراد را قادر می‌سازد تا بر این اساس پس‌انداز کنند. بنابراین، بودجه‌بندی برای امنیت و استقلال مالی، حیاتی است.