شمس خورشیدی تابناک است که هم می‌تواند گرمابخش باشد و هم بسوزاند و خاکستر کند.

حاضری خاکستر شوی و دوباره از خاکسترت جوانه بزنی؟

حاضری شاخه هایی را که به آن عادت کرده‌ای،‌رها کنی و وقتش که رسید بروی؟

حاضری دانسته‌هایت را کنار بگذاری؟

این بار تو را برای شاگرد مکتب شمس بودن دعوت می‌کنم، هم‌سفر من!

برای چیزی دیر نیست، چرا که هر چیزی منتظور موعد مقرر خود است. شاید موعد مقرر اکنون باشد.

مولانا و شمس تبریزی به‌عنوان دو عارف شرقی، نقشی تأثیرگذار در اندیشۀ دنیای کنونی از خود بر جای گذاشته‌اند. مولانا، شخصیتی سرشناس و برجسته است که دربارة او پژوهش‌ها و مطالعات فراوانی انجام شده است. آثار او دربردارندة تعالیم آموزندة بی‌شماری است. دربارة او اطلاعات زیادی در دست است، اما شمس تبریزی به اندازة او شناخته‌شده نیست. در بیشتر موارد، او به‌عنوان رهگذری شناخته می‌شود که با اندیشه‌ها و سبک زندگی‌اش، مولانا را تحت تأثیر قرار داده است. هرقدر هم که این دو به هم نزدیک بوده و از بُعد روحانی از یکدیگر متأثر شده باشند، اما تفاوتشات به‌سان آب و آتش یا ماه و خورشید است. مولانا مانند ماه و شمس همچون خورشید است. ماه نور خود را از خورشید می‌گیرد و شب را روشن می‌کند، اما خورشید به منشأ روشنایی بودن بسنده نمی‌کند، بلکه هم‌زمان گرمابخش و آغازگر حیات است. خورشید قابلیت سوزانندگی و نابودگری هم دارد و می‌تواند همه چیز عالم را تبدیل به خاکستر کند؛ برای همین نباید لحظه‌ای از خود غافل شود.

شمس، خورشیدی تمام و کمال و آتشی واقعی است. شاید به نظر بسیاری، انسانی سرد و خشک باشد، اما او صریح، روراست، شفاف، قاطع و قدرتمند است. حرفی را که در آخر باید زده شود، در همان ابتدا بر زبان می‌آورد. از هیچ‌کس ابایی ندارد و از حرفش گامی به عقب برنمی‌گردد. با هوش بالای خود می‌داند که چه چیزی را می‌خواهد و چه چیزی را نمی‌خواهد، از کودکی با ارادة فولادین خود و با ذهن تیزتر و برنده‌تر از شمشیری که داشته، توجه همگان را به خود جلب کرده است. توانایی پرسش‌گری او در سایة این هوش بالا برای شاگردان و اساتید بزرگ چالش‌برانگیز بوده است؛ ازاین‌رو، او نمی‌توانست سالیان سال زیر بال و پر یک استاد بماند و اصولی یکسان را از بر کُند. او مدام در جست‌وجوی آموزگارانی جدید، از دیاری به دیاری دیگر رهسپار می‌شد.

شمس در زبان عربی به معنای خورشید است. از دیدگاه او هیچ‌گاه کم و زیاد یا مفاهیم متناقض جایی برای بروز نداشته‌اند، چرا که خورشید نمی‌تواند منشأ تناقض باشد و آتش هم نمی‌تواند عنصری متناقض باشد. در نظر شمس، اگر پای در راهی می‌گذاری، یا باید قلبت را به تمامی بگشایی یا هیچ تلاشی برایش نکنی.

از نظر شمس داشتن این رویکرد که «قدم در راه بگذاریم، اگر نشد، بازمی‌گردیم یا تا هر آنجا که شد، پیشروی می‌کنیم»، احمقانه است، چرا که در این صورت، آدمی خود را محدود و حقیر کرده و کوچک می‌شمارد و دردناک‌تر از همه اینکه، چنین رویکردی برابر با «تلف کردن وقت خود» است.

شمس در طول زندگی‌اش فقط یک شاگرد داشته است؛ چون شاگرد دیگری پیدا نشد که ظرفیت دریافت نور و گرمای او را داشته و خاکستر شدن را به جان خریده باشد. تنها شاگرد او، مولانا بود.

اگر نتوانی در طریق عشق جان بر کف باشی، پای به این راه مگذار.