شادی چرا و چگونه

پیشگفتار

شادی، یک حالت روانی است که فرد در آن، احساس عشق، سُرور، خوشبختی یا شاد بودن می‌کند. شادی به‌عنوان یکی از احساسات ریشه‌ای مثبت و یکی از ضروری‌ترین خواسته‌های فطری و نیازهای روانی انسان، نقش تعیین‌کننده‌ای در تأمین سلامت فرد و جامعه داشته و از آنجاکه شادی همواره با خرسندی، خوش‌بینی، امید و اعتماد همراه است، می‌تواند نقش مهمی در توسعة جامعه نیز داشته باشد.

شادی مجموعه‌ای از صفات مختلف مانند مثبت‌اندیشی، مهربانی، بخشش، پذیرشِ خود و دیگران و البته شاکر بودن است. هر فردی می‌تواند کاملاً از روی میل و اراده، بر صفات فوق تأثیر بگذارد و با تقویت آن‌ها به شادی و نشاطِ زندگی خود بیفزاید.

شادی یک جریان طبیعی است. خداوند رحمان انسان را برای شاد بودن و لذت بردن از زندگی خلق کرده و تنها یک شرط برای بهره‌مندی کامل از شادی برای انسان وجود دارد، و آن رسیدن به «دانایی» است که در سایة دانایی، می‌توانیم از شادابی و نشاط بهره‌مند شویم.

پدیدة رایج میان مردم این است که اکثر مردم، زمانی که «شرایطِ خاصی» مانند موفقیت، ثروت و امنیت فراهم می‌شود، احساس شادی و خوشبختی می‌کنند، اما خوشبختیِ عمیق، یک قانون دارد و آن اینکه: «شما نمی‌توانید چیزی را مهم‌تر از شادی قرار دهید.» این قانون با آنچه ما بیشتر انجام می‌دهیم، مغایر است. ما احساس می‌کنیم شادی، در آن سوی شغل جدید، رابطة جدید و کشور جدید در انتظار ما است. اکثر ما به خواسته یا انتظارت خود وابسته هستیم، اما درواقع خوشبختی «حالت طبیعیِ» ماست، به شرطی که این «شرایط» را رها کنیم.

حس خوشحالی در یک «حس درونی» است و عامل بیرونی ندارد. باید بدانیم که برای شاد بودن نیاز به هیچ‌چیز نداریم و شادی یک حالت طبیعی در انسان است و باید شرط و شروط را برای حس‎کردنش کنار بگذاریم.

انسان به‎طور فطری از غم گریزان و به‌دنبال شادی است. اکثر مردم به‌دنبال این هستند که همیشه شاد باشند، اما نمی‌دانند چگونه به آن دست پیدا کنند.

شادی و نشاط تأثیر زیادی در زندگی انسان دارد؛ زیرا نه‌تنها بر روح و روان انسان، بلکه بر جسم او نیز تأثیر می‌گذارد. شادمانی، قلب‌ها را به یکدیگر نزدیک و ترس، نگرانی، ناکامی و بدگمانی را بی‌اثر می‌کند و در کل، عامل تقویت ارادة انسان است.

اهمیت و ضرورت شادی در زندگی، دستاوردهایی فراتر از احساسات و هیجانات سطحی دارد و می‌تواند روی جنبه‌های مختلف زندگیِ فردی و اجتماعی ما تأثیر بگذارد. اگرچه شادی یک احساس درونی با منشأ باطنی است، اما آثار بیرونی زیادی دارد. تا زمانی که قلباً خود را آمادة شادی و شادمانه زیستن نکنیم، در رفتارمان تجلی پیدا نخواهد کرد.

وقتی آمادگی شادی و نشاط را در خود به‌وجود آوریم، احساس انبساطِ خاطر و روحیة مثبت خواهیم کرد، همچنین احساس امنیت روانی، احترام به خویشتن، آرامش روحی و رضایتمندی خواهیم داشت. 

شادی یکی از نیازهای انسان و لازمة زندگی اوست. از این‌رو اگر از بام بلند هستی، به گسترة بیکران آفرینش نگاهی پردامنه بیندازیم، به‌خوبی درمی‌یابیم که در سراسر خلقت، جلوه‌‌هایی چشم‌‌نواز و روح‌پرور از شادی و شادمانی برای آدمی فراهم شده است: بهارِ طرب‌انگیز، آبشارهای زیبا، گل‌های رنگارنگ، منظرة طلوع خورشید، صبح دل‌‌انگیز، پرندگان قشنگ و نغمه‌‌خوان، رنگ‌های متنوع و روح‌بخش و حتی ازدواج و زناشویی بین زن و مرد و محبت و مهربانی میان انسان‌ها، همه و همه جلوه‌‌های شادی‌پرور و سرورآفرین خواهند بود.

از این‌رو در فرامین اسلام، آموزه‌‌های ارزشمندی دربارة ایجاد شادی و نشاط به چشم می‌‌خورد که گاهی برای خود، و زمانی مخصوص دیگران است.

تبسم به چهرة دیگران، پوشیدن لباس‌های تمیز و روشن، استفاده از بوی خوش، نظافت و نظم و پاکیزگی، حضور در طبیعت و نگاه به سبزه و آب، مهربانی و محبت به همنوعان، شوخی و مزاح با همراهان، زدودن کینه و حسد و اِدخال سرور، همگی از آداب فردی و اجتماعی شایسته‌‌ای است که برای ایجاد فضای شادی و دور ساختن غم و اندوه و سرانجام تجدید قوای جسمی و روحی برای تلاشی نو و کوششی بیشتر در عرصة اجتماع اندیشیده شده است.

این برداشت ارزشمند از آثار شادی و شادمانیِ افراد موجب شده که نگاهی کلان از سوی دولت‌ها در برنامه‌‌ریزی اقتصادی و اجتماعی برای بالا بردن میزان شادی جامعه صورت گیرد، تا در پرتو آن، نشاط، افزایشِ روحِ امید و عشق به زندگی، بالا رفتن متوسط عمر افراد، شیرینی کار و تلاش و گسترش روح صفا و صمیمیت فراهم شود.

شادی، نشاط و سرور، یکی از نیازهای روحی و فطری انسان است که در بسیاری از جنبه‌‌های حیاتی انسان، نقش مؤثری ایفا می‌کند. دین اسلام که به تمام نیازهای روحی و جسمی انسان توجه داشته، این موضوع را نیز مورد توجه قرار داده است. وجود آیات متعدد در قرآن کریم، سخنان پیامبر(ص) و احادیث و روایات منقول از ائمة معصومان(ع) حاکی از اهمیت موضوع شادی در اسلام است. 

آیین آسمانی اسلام که دینی کامل و جامع است، با توجه به نیازهای انسان و زمینه‌‌های کمال و تکامل او در جلوه‌‌های مختلف، نگاهی همه‌سویه به این پدیده کرده است و برای تجدید توان و کسب نشاط و طراوت روحی، راهکاری به نام خرسندسازیِ همنوعان را ارائه کرده و آن را از خصلت‌های خداجویان دانسته است. از این‌رو رهبانیت یا دوری از لذت‌های زندگی و شادی‌های شایستة فردی و اجتماعی را ممنوع ساخته و حضور در عرصه‌‌های مختلف و بهره‌‌گیری از نشاط، تنوع و شادی را سیره‌‌ای پسندیده، بلکه عبادتی بزرگ معرفی کرده است.

بی‌‌شک آشنایی با مجموعة آموزه‌‌های دینی، احیاگر نوعی اعتدال، روشن‌‌بینی و جامع‌نگری است تا در کنار اشک و آه، دعا و مناجات و سیاه‌‌پوشی در سوگ پیشوایان تابناک، تمامی دین‌‌باورانِ بینش‌‌مند و خردورز، از ظاهری آراسته و زیبا، پوششی روشن و روح‌‌افزا و بویی خوش و دل‌‌آرام بهره‌‌مند شوند؛ خرسند و خوشحال و پر سرور و شادمان در صحنه‌‌های مختلف اجتماع ظاهر شوند.

علاوه بر معارف ناب دینی، روان‌‌شناسان نیز بین خنده و نشاط روحی با سلامتیِ سایر اعضای بدن ارتباطی نزدیک دیده‌اند، خوش‌‌رویی و خرسندی را بهترین راه ارتباط با همگان به‌ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان ارزیابی می‌کنند و حتی برخی از آنان روان‌درمانی را با خنده انجام داده و سلامت جسمانی را در افق نشاط و شادابی روانی جست‌وجو می‌‌کنند.

در سال‌های اخیر مطالب ارزنده‌ای توسط دانشمندانِ عمدتاً غربی، درخصوص زندگی شاد، آرام و همراه با خوشبختی ارائه شده است. موضوعاتی از قبیل حضور در لحظة حال، معنویت، جذب، کارما، تفکر مثبت، شکرگزاری، قدرت کلام، شادی و... سرلوحة تحقیق و پژوهش آن‌ها بوده است. این موضوعات به‌نحو مطلوبی در اختیار مشتاقان در تمام دنیا قرار گرفته است و ان‌شاءالله زحمات آن‌ها مأجور خدای رحمان بوده و مشمول رحمت و غفران الهی قرار خواهند گرفت.

نکتة حائز اهمیت آن است که برخی تصور کرده‌اند دین اسلام در این خصوص سکوت کرده و دیدگاهی نداشته است؛ بنابراین نیاز بود که تحقیقی هرچند مختصر در آیات کریمة قرآن کریم و احادیث نورانی انجام پذیرد تا نظر اسلام مورد بررسی قرار گیرد.

خداوند رحمان را خاضعانه سپاسگزارم که توفیق این پژوهش را به این‌جانب ارزانی فرمود تا با بررسی منابع محدودی از احادیث و روایات، کتاب حاضر تألیف شود تا برای همگان ثابت ‌شود که « اَلْإِسْلَامُ يَعْلُو وَ لَا يُعْلَى عَلَيْهِ.»

در اینجا نکاتی چند به عرض می‌رسد:

1- شیوة کار به این صورت است که مباحثی از موضوع مورد تحقیق ارائه‌شده و آیه‌ یا حدیثی که تبیین‌کنندة آن است که اسلام عزیز -سال‌ها پیش از این- به این‌گونه موارد عنایت داشته است بدون هیچ‌گونه توضیحی بیان می‌شود و شما با جنبه‌هایی از دین، که هنوز نشنیده‌اید، آشنا خواهید شد.

2- سعی شده است مباحث مربوط به شادی به‌صورت کامل جمع‌آوری شود؛ از این‌رو مطالب این کتاب، قطعاً شما را از مطالعة کتاب‌های متعدد در زمینة شادی، بی‌نیاز خواهد کرد.

3 - کتاب حاضر، در صورت بیان نقدها و پیشنهادات، غنی‌تر خواهد شد.

یکشنبه دوم محرم 1446

18تیرماه 1403

مسلم روحی‌پناه