رازهای اتاق مشاوره

مقدمه

در طی چند دهه‌‌ای که با مردم در اتاق مشاوره صحبت کرده‌‌ام، هرروز بیشتر از دیروز به این نتیجه رسیدم که مشکل اساسی ما آموزش است. قطعاً این آموزش باید مبانی پذیرفتۀ پژوهشی و دانشی داشته باشد تا بدآموزی نشود. از سوی دیگر، زبان آموزش باید مردمی باشد و سنگینی مطالب دانشگاهی را نداشته باشد. آنچه بیش از همه دیدم نیز ناتوانی در مدیریت روابط داخل خانواده و رفتار بود. درنتیجه، تمام تلاشم را بر این گذاشتم که روان‌‌شناسی کاربردی را به زبان ساده بنویسم و تقریباً به هر مشکل رایجی که در اتاق مشاوره با آن مواجه شدم پرداختم. یعنی مجدداً منابع معتبر روز را مطالعه کردم و یادداشت برداشتم و ساده کردم تا امروز تقدیم شما کنم. قطعاً این کار پایانی ندارد و من هم ادامه خواهم داد و این کتاب فقط چند عنوان است که در کتاب رازهای یک روان‌‌شناس به آن‌‌ها نپرداخته بودم.

لذت نمی‌‌بریم

حتماً شما هم شنیده‌‌اید که خیلی‌‌ها می‌‌گویند ما از زندگی هیچ لذتی نمی‌‌بریم یا اینکه مردم این روزگار و به‌‌طور اخص ایرانی‌‌ها از زندگی لذت نمی‌‌برند. چقدر این حرف‌‌ها را قبول دارید؟ اصلاً چقدر این حرف‌‌ها علمی هستند؟ لذت بردن از زندگی یعنی چه؟ مگر زندگی برای لذت است؟ و... .

روانکاوهای سبک قدیم یا به‌‌اصطلاح «فرویدی‌‌ها» باور داشتند که ذهن انسان براساس اصل لذت عمل می‌‌کند؛ یعنی هر کاری را که برایش لذت داشته باشد انجام می‌‌دهد و اگر لذت نداشته باشد، انجام نمی‌‌دهد و اگر دردناک باشد، از آن فرار می‌‌کند. روانکاوهای سبک جدید یا به‌‌اصطلاح «تحلیل تبادلی» می‌‌گویند که کودک درون دنبال لذت و فرار از درد است، اما بخش بالغ شخصیت لذت را توصیه نمی‌‌کند و گاهی تقبیح هم می‌‌کند. یعنی کسی که دنبال لذت است از کودک درونش تبعیت می‌‌کند. البته روانکاوی تا امروز که من در خدمت شما هستم یازده مکتب شناخته‌‌شده دارد که البته هرکدام آمده‌‌اند و با استفاده از دانش قدیم‌‌ترها، دیدگاهی یا شیوه‌‌ای را اضافه کرده‌‌اند.

روان‌‌شناس‌‌های امروزی هم بیشتر سرگرم مدیریت استرس هستند، به هر شکل در جهت مدیریت استرس دنیای امروز حرکت می‌‌کنند و طبعاً لذت بردن از زندگی و فرار از رنج را تبلیغ می‌‌کنند. برای همین هم هست که با شیوه‌‌های گوناگون سراغ استرس رفته‌‌اند و انواع آرام‌‌تنی، مثبت کردن فضای ذهن (یعنی تخلیۀ فضای ذهن از افکار منفی)، مثبت‌‌اندیشی و هزاران هزار نکته و شیوه در این میان به وجود آمده و دائماً هم در حال تزاید است.

درنتیجه، اگر از این دیدگاه‌‌ها به موضوع لذت بردن از زندگی نگاه کنیم، نتیجه این می‌‌شود که انسان اگر از زندگی لذت نبرد، یعنی برخلاف ذات خود عمل کرده است و از سویی دیگر، کودک درونش را سرکوب کرده و ازطرفی هم اسیر استرس شده و نتوانسته است آن را مدیریت کند. پس لذت نبردن از زندگی محصول دوری از فطرت، سرکوب کودک درون و عدم مدیریت استرس است. طبعاً هر جامعه‌‌ای که مردمانش به این سمت رفته‌‌اند دچار مشکل لذت نبردن از زندگی هستند.

در این میان دو نکته قابل‌‌طرح است:

1.   هیچ‌‌یک از مکاتب روان‌‌شناسی و روانکاوی برای لذت بردن، تجاوز از حدود اخلاق و قانون را نمی‌‌پذیرند. درنتیجه، لذت بردن به معنای بی‌‌بندوباری، هرج‌‌ومرج و تجاوز به حقوق دیگران نیست.

2.   لذت یک پدیدۀ ذهنی است؛ پس عینیت محض ندارد (یعنی شاید داشته باشد و شاید نداشته باشد و عینیت برای لذت شرط نیست) و درنتیجه، به‌‌راحتی قابل‌‌دسترسی است. یعنی برای لذت بردن از زندگی امکانات مادی شرط لازم و کافی نیست. پس امکانات مادی را نمی‌‌شود برای لذت از زندگی جزء علل دانست.